Ameliyat Masalarında Endüstri Standardı Hijyen Protokolü: Temizliğin Anatomisi

 Ameliyat Masasında Hijyen Neden Kritik Öneme Sahiptir?

Ameliyat masası, yalnızca bir cerrahi yüzey değil; aynı zamanda enfeksiyon kontrolünde ilk savunma hattıdır. Ortopedi, kardiyovasküler cerrahi ya da nöroşirürji fark etmeksizin, her operasyon bu yüzeyle başlar. Bu nedenle dünya çapında öncü üreticiler, beş aşamalı hijyen protokolü uygulayarak hem hasta güvenliğini hem de ekipman dayanıklılığını garanti altına alır.

Aşağıda, bu protokolün hem teknik hem de pratik uygulamalarını sizin için özetledik.

1. Operasyon Öncesi Hazırlık: Güvenli Temizliğe İlk Adım

Temizlik, sadece yüzeyi değil süreci de kapsar. Önce nitril eldiven, koruyucu gözlük ve maske kullanarak kendinizi koruyun. Eğer kan veya doku kalıntısıyla temas ederseniz, eldivenlerinizi derhal değiştirin. Ameliyathanenin havalandırma sistemi saatte en az 15 hava değişimi (ACH ≥15) sağlamalıdır. Bu hem kimyasal buharların dağılmasını hem de ortam hijyenini artırır. Temizlikten sonra yüzeylerin %2’nin altında nem taşıması da önemlidir.

2. Organik Kalıntıların Temizlenmesi: Görünür Kiri Gidermek

İlk adım, görünür kirin uzaklaştırılmasıdır. Kan, doku sıvısı ve toz gibi kalıntıları tek kullanımlık gazlı bez veya mikrofiber bez ile silin. Ardından, hassas bileşenlere zarar vermemek için en fazla 15 kPa basınca sahip bir vakum ile ince partikülleri temizleyin. Bu işlem, sonraki kimyasal temizliğin etkili olabilmesi için zemin hazırlar.

3. Klinik Onaylı Temizlik Ürünleri ile Kimyasal Dezenfeksiyon

Bu aşamada, ISO 17664 standardına uygun temizlik ürünleri tercih edilmelidir. Kullanılacak solüsyonun pH değeri 6,5–8,5 aralığında olmalı, amonyak, klor ve güçlü asit içermemelidir. Tıbbi sınıf olan ve malzemeye zarar vermeyen deterjanlar seçilmelidir. Temizlik solüsyonunu yüzeye eşit olarak dağıttıktan sonra 3–5 dakika bekleyin. Bu süre, biyofilm oluşumuna yol açabilecek mikroorganizmaların parçalanması açısından kritiktir. GE Healthcare’in önerilerine göre bu uygulama, temizlik etkinliğini %40’a kadar artırabilir.

4. Durulama, Kurulama ve Koruyucu Yüzey Bakımı

Kimyasal temizlik sonrası yüzey 20–30 °C sıcaklıktaki suyla iyice durulanmalı, ardından mikrofiber bezle tamamen kurutulmalıdır. Leke ve damlama izlerini önlemek için yüzeyin kuru kalması önemlidir. Haftalık periyotlarla paslanmaz çelik gövdeye hafif bir koruyucu sprey veya su bazlı parlatıcı uygulanması önerilir. Bu işlem, mikroskobik çizikleri doldurarak yüzeyin pasivasyon tabakasını güçlendirir ve korozyon direncini artırır.

5. Minder ve Döşeme Temizliği: Visco ve Poliüretan Yüzeyler

Visco elastik (memory foam) minderlerde, yüzey önce düşük emişli vakumla temizlenmelidir. Lekeli bölgeler %0,1 oranında seyreltilmiş sabunlu suyla hafifçe silinmelidir. Fazla su kullanımından kaçınılmalı, minder doğrudan güneş görmeyen ve iyi havalandırılan bir alanda en az 24 saat kurumaya bırakılmalıdır.

Poliüretan döşemeler içinse önce 1:100 oranında seyreltilmiş nötr pH’lı deterjan uygulanarak yüzey silinmeli, ardından %0,2 perasetik asit veya %70 izopropil alkol ile dezenfekte edilmelidir. Aylık olarak uygulanacak silikon bazlı koruyucular, malzemenin esnekliğini ve dayanıklılığını %30’a kadar artırabilir.

6. Acil Sıçrama Müdahalesi: Kan, Jel, Serum Dökülmelerine Karşı Protokol

Ameliyat sırasında beklenmeyen sıçramalarla karşılaşmak olağandır. Bu gibi durumlar için önceden belirlenmiş bir müdahale protokolü oluşturulmalıdır. Kan, serum veya sıvı dökülmeleri hızla emici ped ile alınmalı; ardından %2 klorheksidin glukonat solüsyon uygulanarak 2–3 dakika beklenmelidir.

Merhem ya da krem türü kalıntılarda önce %70 izopropil alkol, ardından nötr pH’lı temizleyici kullanılarak yüzey temizlenmelidir. Serum ya da glukoz gibi şekerli sıvılar döküldüğünde ise, derhal suyla temizlenip yüzey kurulanarak olası korozyon engellenmelidir.

7. Sterilizasyon Yöntemleri: Buhar, ETO, Glutaraldehit ve UV-C

Ameliyat masalarında kullanılan parçaların yapısına göre farklı sterilizasyon yöntemleri tercih edilir.

Metal parçalar için en etkili yöntem buhar sterilizasyonudur. Genellikle 121 °C sıcaklıkta, 15–20 dakika süreyle uygulanır. Isıya duyarlı bileşenlerde ise etilen oksit (ETO) sterilizasyonu tercih edilmelidir. Bu işlem 37–63 °C arasında 4–16 saat sürer ve sonrasında yeterli havalandırma süresi gerekir.

Çıkarılabilir aksesuarlar için %2–3 glutaraldehit solüsyonda 20–30 dakikalık daldırma yeterlidir. Yüzey dezenfeksiyonu içinse UV-C ışınlama kullanılabilir; ancak bu yöntemde gölgelenme oluşmamasına dikkat edilmelidir çünkü ışık görmeyen bölgelerde etkili değildir.

8. Periyodik Bakım Takvimi: Günlükten Altı Aylığa Kadar Rutinler

Sterilizasyonun etkinliğini sürdürebilmek için operasyon masalarının düzenli olarak bakıma alınması şarttır.

Günlük bakımda, masanın genel görünümü hızlıca kontrol edilmeli, operasyon sonrası kirlenmiş noktalar lokal olarak temizlenmelidir. Haftalık periyotta, masa gövdesi ve minderi detaylıca temizlenmeli; kullanılan dezenfektanların stok durumu kontrol edilmelidir.

Aylık bakımda, paslanmaz çelik yüzeylere koruyucu sprey veya hafif parlatıcı uygulanarak metalin yüzey dayanımı artırılmalıdır. Ayrıca kullanılan kimyasalların son kullanım tarihleri ve uygunluk belgeleri gözden geçirilmelidir.

Altı aylık dönemlerdeyse, buhar veya ETO sterilizasyon döngülerinin validasyonu yapılmalı ve masanın mekanik fonksiyonları test edilmelidir. Yükselme-alçalma, tilt hareketleri, fren sistemleri gibi bölümler bu kontrolün parçası olmalıdır. Bu periyodik planlama, yalnızca temizlik değil; aynı zamanda cihazın uzun ömürlü ve güvenilir kullanımını da garanti eder.

Sonuç: Hijyen Bir Protokol Değil, Bir Kültürdür

Ameliyat masalarının temizliği yalnızca temizlik personelinin değil, tüm sağlık ekibinin sorumluluğudur. Düzenli, standartlara uygun temizlik yalnızca enfeksiyon riskini değil, onarım maliyetlerini ve cihaz arızalarını da azaltır.

Her bir yüzeyin, minderin ve bağlantı aparatının özel bir yaklaşım gerektirdiği bu ekipmanda, doğru yöntemlerle yapılacak hijyen uygulamaları hasta güvenliğini doğrudan etkiler. Unutmayın, steril bir ameliyathane önce ameliyat masasında başlar.